Palabras de Manuela Palacios para O Deserto

Boa tarde. Eu veño presentar este libro de María do Cebreiro, pero en

realidade a que me teño que presentar son eu. Son profesora de filoloxía

inglesa e vos preguntaredes cal é a miña relación coa poesía galega

contemporánea. Parte do meu traballo (a máis gratificante, por certo)

levoume a comparar a poesía irlandesa actual coa galega e así foi como

comezou unha longa serie de colaboracións con María do Cebreiro e outros

e outras poetas de Galicia tanto en traducións como en estudos críticos.

Tiven a fortuna e privilexio de ler varios poemas deste novo libro de

María, O deserto, hai xa varios meses, porque estou preparando unha

escolma de poesía galega para publicar, en tradución inglesa, no Reino

Unido o ano que vén. María ofreceume eses textos para a súa inclusión. E

por certo, aproveito esta ocasión para solicitar o permiso da editora Apiario

para traducilos e reproducilos.

Cando lin eses poemas seleccionados pola propia María do Cebreiro

viñéronme á mente moitas outras colaboracións previas: o espazo e tropo

do deserto, que atopara xa naquela “Terra devastada”, un poema de María -

-no libro Non queres que o poema te coñeza, 2004-- que traduciu ao inglés

a poeta irlandesa Caitriona O’Reilly (¿lembras, María, aquela tradución na

que Caitriona O’Reilly prescindía da túa mención explícita dos nomes de

Virginia Woolf e “T.S.” porque ela dicía que para un lector anglófono

serían evidentes?)

Isto ensinoume moito tamén sobre as poetas galegas coas que tiven a

fortuna de traballar: sobre esa abraiante xenerosidade na entrega do seu

traballo sen condicións e esa liberdade que deixaban aos poetas de Irlanda

para que re-escribisen os seus poemas.

Nese poema teu “A terra devastada” estaba o poeta T.S. Eliot, que a

crítica ten identificado como unha voz referencial na túa obra, con ese

suxeito poético adoito erixido en autoridade mítico-profética.

Lembrei tamén o debate arredor da configuración do corpo na poesía

escrita por homes ou mulleres: María do Cebreiro nun ensaio para o libro

Palabras extremas cuestionaba a función da poesía erótica galega dos 90:

opinaba que podía ser autocompracente e caer no neodecadentismo, fronte

ao que realmente debería facer: evidenciar as relacións de poder.

Denunciaba tamén María a violencia inherente ao proceso que converteu a

beleza corporal en centro do poema e advertía de que non todos os corpos

son igual de confortábeis.

Aqueles poemas que lía hai meses e que acabarían conformado este

libro O deserto, lembráronme tamén todos aqueles versos de Os

Hemisferios que tantas veces lin para o meu traballo en ecocrítica (aquel

verso, entre outros: “Da natureza din que seguirá o seu curso. / Que

aborrece o baleiro”).

Interesoume especialmente neste novo poemario a posibilidade de

volver a relacionar o corpo coa natureza, de escoitarmos a natureza cando

escoitamos o noso corpo, pero non co determinismo biolóxico que tanto

dano fixo ás mulleres para as que o patriarcado fixou a bioloxía como

destino, senón cunha sensibilidade ecoloxista que recoñece que: de acordo,

o corpo é político e (como di Teresa Moure no título do seu ensaio: o

natural é político), pero, como nos advirte a ecocrítica, o corpo e a natureza

non son unha mera páxina en branco na que inscribirmos as nosas teimas.

Un desafortunado accidente, unha doenza, poden obrigarnos a

escoitar por fin o que nos quere dicir o corpo. Poden, como naquel poema

da poeta irlandesa Kerry Hardie que compartín un día con María,

colocarnos en posicións, mesmo en posturas físicas, que nos fan ver un

mundo que antes non viamos. O reto está en se saberemos entender o que o

corpo di. Hai outro poema (e desculpa María, porque pode semellar que

desvío a atención do teu libro, pero así está a dialogar con outras voces

europeas) dunha magnífica poeta de Irlanda do Norte, Sinead Morrisey no

que unha balea fica varada no estuario de Belfast. A natureza convértese alí

tamén nun suxeito falante que transmite unha mensaxe, aínda que a voz

poética se pregunta se as persoas saberemos entender esa mensaxe.

Despois dese primeiro encontro con algúns dos poemas de O

Deserto, chegoume hai pouco este fermoso libro, e fermoso non quere dicir

bonito, porque é turbador e, comezando xa pola ilustración da cuberta,

sentimos un desacougo ao ver o desamparo de Agar, nese cadro de

François-Joseph Navez, ela, a Outra, a Exipcia, a serva, a expulsada do

fogar, con ese fillo que desfalece, Ismael, o fillo que, no Islam, Abrahám

/Ibrahim estará disposto a sacrificar (para os cristiáns é o outro, Isaac).

Nese deserto no que, segundo o Islam, Agar percorre sete veces o espazo

entre dous outeiros para ver se atopa auga (este é un dos ritos da

peregrinación á Meca). Pero aquí, neste cadro da cuberta, o deserto é máis

árido e máis hostil ca ningún outro.

E con este desacougo abrimos o libro e vemos esa tipografía, no

índice de 18 poemas, que é tamén de elegancia austera, estricta cos de máis

de 50 anos, porque nada é dado nin doado. E pasamos a páxina, pero non

atopamos os poemas senón a ilustración dun fotograma desa película Viaxe

en Italia, de Rosellini, que en España tivo o desafortunado título de “Te

querré siempre”con Ingrid Bergman e George Sanders, pero o que eles

contemplan está fóra do noso campo de visión e buscamos o poema, que

tamén está fóra dese campo de visión, agochado nas páxinas que

finalmente desdobraremos. Outro tanto pasará con outras ilustracións do

libro.

Cando descubrimos (literalmente) os poemas atopamos unha escrita

elegante e madura que tensa o verso en duelo coa frase, reflexiva e á vez

sensorial onde se toca, se ve, se oe, aínda que a voz poética é ben

consciente de que a súa percepción é errada, ou alomenos oblicua. Se no

seu libro Non son de aquí María do Cebreiro dialogaba coa ética das

emocións, agora engade a súa reflexión sobre a ética das sensacións.

Chegamos ao poema “O frío”, por exemplo, e sentimos como o vento

atravesa tamén as feridas do noso corpo desfacendo fronteiras entre o amor

e o que se ama, “entre o acto de nacer / e ese recén nacido que somos nós

ante / o acontecemento extraordinario / de que o vento entre en nós / a

través da pequena ferida do frío”. Velaí a madurez na experiencia, a

madurez emocional, e tamén poética que descubro neste poemario, porque

cómpre ter pasado polo sufrimento de certos rites de passage para poder

expresar deste xeito a nosa vulnerabilidade física.

Remato, María, cos meus parabéns, a miña admiración, o meu

estremecemento ante estes versos polos que transito con sede, como Agar,

na procura de auga, e nos que imaxino compartir contigo, e tantas outras

persoas de miña vida, ese frío que desaquela o corpo.