Palabras de Alba Cid sobre O Deserto

da contemplación

quero comezar falando de xestos, ou do fío invisíbel que une uns xestos a outros conformando unha especie de niño entre cada unha de nós, os outros e o espazo que ocupamos. esgazamos con coidado o papel, gardamos a estampa. ese é o modo de achegarnos a O deserto, e apreixar entre as mans un devocionario actual. porque este libro, para min, vai bastante máis lonxe do desexo de “replicar na súa factura visual o xénero dos devocionarios”, sendo á vez resultado de e ferramenta para a contemplación. atrévome a dicir que o método benedictino de oración, un dos clásicos, sería aplicábel a O deserto, con cadansúa fase: lectio (lectura), meditatio (meditación), oratio (oración) e contemplatio (contemplación).

o tacto é importante neste libro, e a historia das palabras, un xesto demorado. se revisamos a de contemplación, que une a preposición cum e templum, templo, ou lugar sagrado para ver o ceo, batemos cun pasado curioso. desde o templum miraban os augures o voo dos paxaros para afinar que lugar podían consagrar, e este templum parece ligado á raíz *tem-, cortar, asociada á idea de que os augures trazaban parcelas no ceo, coincidentes coas da terra, para determinar se o voo dos paxaros naquela paréntese de aire lles era favorábel. en definitiva, observar para que as cousas poidan ser.

dicía que o tacto era central nO deserto, pero se algo hai nesa sensorialidade é levidade. lemos: “como se me pechasen nun frasco de cristal e me desen ao vento porque o mar/ sería sólido de máis para sosterme”, lemos “a danza das ortigas do muro” ou “as magnolias pousadas sobre as árbores como se fosen pombas mensaxeiras”. no proceso de lectura fáisenos visíbel unha nova pel: a fenda de pedra por onde discorre o río, a varredura que deixa o corpo da serpe, a imprimación do movemento das árbores sobre unha superficie, sombra que dura uns segundos e ninguén copia. pero como na cidade asolagada de Ur, sempre hai rastros. e esa segunda pel, observábel quizais en “quietude, soidade e silencio”, acompaña o corpo e o sangue.

porque a carne doe, di o poema, e este devocionario confesa existir grazas a unha convalecencia. a columna dá título a un texto central, e a creba dunha vértebra achega ao corpo da muller o frío pero tamén o saber incontábel, porque a lóxica da catástrofe deriva nunha nova contemplación. cun ton moitas veces proverbial, conclusivo, até bíblico, dirá: “o que rompe non pode volver ao seu lugar”, porque os devocionarios non poden coñecer a arte xaponesa do kintsugi, que restaura as gretas da cerámica utilizando resina e ouro. aquí repasamos cos dedos as feridas, aprendémolas.

“madurar era isto”, pensei varias veces mentres atravesaba o libro. nO deserto hai moito de aprendizaxe sentimental, de aceptación das dobras do ser humano. co ton bíblico que citei, tanto as aseveracións como as preguntas nos interpelan (“Leva maior vantaxe quen desde o comezo arde ou quen desde o comezo desconfía?”), e nO deserto cóntase coma nos libros sagrados, dicindo “as ponlas das árbores de mil veces mil anos” ou “perdinte mil veces e mil veces te recobrei”. esa mesma voz ten a ousadía de reformular as escrituras: “pero ao principio non era o un, senón o dous, e ao dous regresarán todas as cousas”. 

dinos “a muller sempre escribe co corazón en chamas”, e pensamos na “rosa de lume” do lombo ou nas linguas de lume que se colocaron sobre as cabezas dos discípulos, pero non estamos a falar de relixiosidade, senón de espiritualidade; e ese corazón en chamas non permite a simple exposición sentimental nin experiencial –tan ensaiada noutras décadas–, senón o pensamento dos afectos.

ademais, como todo bo devocionario, O deserto ten estampas. por veces os fotogramas ou as pinturas funcionan como dípticos, e como acontecía na pintura flamenga do XV e XVI, salvagardan tras a súa dobrez o interior, que aquí é o poema, obrigándonos ademais á arañeira do xesto, a ter que estender as páxinas para a lectura. como se se abrisen as pálpebras de Ingrid Bergman, que custodia o primeiro poema do libro; como se turbándonos ante o Martirio de San Serapio se nos preparase para ler o último dos textos, “O amor”.

sabemos que o deserto e a memoria medran ao viaxalos, entón… que tipo de infertilidade podería acoller a infinitude? recordamos a Agar e Ismael vagando polo deserto de Beerseba, e sabemos que só alí escoitarán a voz do anxo, anunciando que os seus fillos serán numerosos. recordamos o poema no que a muller converte á parella en Deucalión e Pirra, “os amantes que [no deserto], dos deuses recibiron a encarga de repoboar o mundo”. incluso o xesto da enumeración nos poemas evoca as areas sen fin da terra e os mares. entón esta infinitude non é outra que a infinitude dos afectos, impliquen estes a loita, a experiencia física ou a perda. porque o lugar da perda poderá ser un lugar moi distinto, di Nancy pechando o libro, mais é ao cabo, un lugar.

coma os augures, contemplar para que as cousas poidan ser, escribir “para nacer e ser amada”. 

Graciñas.